Wprowadzono czзsciowe prohibicj з na alkohol, zakazano wydawania prasy, organizowania zebran i manifestacji, zamkniзto kina i restauracje. Zagrozono rфwniez rewizjami bez nakazu sedowego, a 1б lipca rozplakatowano ogloszenia o sedownictwie doraznym. Przygotowaniami wojennymi objзto wszystkich obywateli. Za realizacjз tego zadania odpowiedzialne byly Komitet Obrony Zamoscia oraz Straz Wojenna. Byly to powolane przez Zarzed Miasta i Starostwo ciala spoleczne, ktфrych obowiezkiem bylo wspieranie dzialan na rzecz odpowiedniego przygotowania miasta do ewentualnej obrony w mysl polecen dowфdztwa garnizonu i komendy placu. Sprowadzalo siз to do organizowania robфt przy naprawie drфg, mostфw oraz kopania okopфw i rowфw strzelniczych. Nie obylo siз w tym wzgldzie bez klopotow. Pomimo obowizujcej na terenie calego kraju ustawy o swiadczeniach wojennych ludnosci wielu nie chcialo si do tak cizkiej pracy dobrowolnie zglaszac. Aby nie dopuscic do irytacji tym faktem wojskowych wladz miasta, a jednoczesnie zapobiec przypadkom organizowania „lapanek" wsrod cywili przez zolnierzy, Magistrat postanowil wyasygnowac z kasy 57000 marek na oplacenie robotnikow. Kwota wystarczyla na zatrudnienie jedynie 600 osob, ktore od 21 do 28 sierpnia pracowaly przy ufortyfikowywaniu jedenastu kilometrow linii obronnych.
Olbrzymim wysilkiem bylo dla miasta utrzymanie duzych ilosci wojska. Na jego potrzeby trzeba bylo wydac niemale ilosci pienidzy, ktorych ledwo wystarczalo na aprowizaj rodzimej ludnosci. Wsrod wydatkow, ktore obcizyly publiczn kas byly oplaty za energi elektryczn, zakupy artykulow zywnosciowych, glownie mki i cukru oraz utrzymanie punktow sanitarnych. Obowizkiem wladz bylo zapewnienie podstawowej opieki rannym zolnierzom oraz zywienie jencow wojennych. Duz. czsc powinnosci realizowano dziki ofiarnej pomocy osob prywatnych oraz organizacji spoleczno - charytatywnych, do ktorych nalezaly Kolo Przyjaciol Zolnierza, Bialy Krzyz i Liga Kobiet.
Wrogiem, ktoremu trzeba bylo sprostac, byla szalejca od pocztku wojny drozyzna i spekulacyjne ceny, co stawialo duz. czsc najbiedniejszej ludnosci w obliczu glodu. Wladze probowaly ratowac sytuaj poprzez wprowadzanie cen urzdowych i reglamentaj zywnosci. W krytycznej sytuacji zdecydowano si nawet na podanie do publicznej wiadomosci dramatycznego apelu Burmistrza skierowanego do rolnikow powiatu zamojskiego, aby nadwyzki zywnosci sprzedawali po niskich cenach na wyzywienie mieszkancow Zamoscia, a nie spekulantom.
15 lipca 1920 r. wojska bolszewickie byly jeszcze daleko od miasta. Na polnocnym teatrze dzialan dzien wczesniej padlo Wilno, zas na poludniu Budionny zblizal si do Lwowa. Tego dnia do Zamoscia przyjechal Jozef Pilsudski, ktory wracal z frontu walk do Warszawy. W gmachu dawnej Akademii Zamojskiej, gdzie przejsciowo znajdowal si sztab grupy kawalerii generala Jana Sawickiego, odbyl narad z podwladnymi i atamanem Semenem Petlur. Wedlug wiarygodnego zrodla, obaj przywodcy zatrzymali si do nastpnego dnia w mieszkaniu burmistrza, Edwarda Stodolkiewicza, gdzie zjedli obiad. O czym rozmawiali, nie wiemy. Jak twierdzi w spisanych w 1936 r. wspomnieniach Michal Pieszko, Marszalek Pilsudski mial powiedziec do Stodolkiewicza, ze „w domu Pana bardzo wazne sprawy siq rozstrzygajq".
Opisany epizod, choc lakoniczny, swiadczy, iz Zamosc w planach operacyjnych naczelnego dowodztwa polskiej armii odgrywal duze znaczenie. Byc moze, juz wowczas, na poltora miesica przed obecnosci na jego przedpolach Konarmii, opracowywano plany wykorzystania dawnej twierdzy przeciwko masom kawaleryjskim. Trzydniowa bitwa na jej przedpolach potwierdzila zatem slusznosc opracowanych wowczas zalozen.
Pierwsze oddzialy wojsk sowieckich zostaly zauwazone pod Zamosciem wieczorem 28 sierpnia. W miescie znajdowali si obroncy w sile 3500 zolnierzy. Dysponowano 12 dzialami i 43 karabinami maszynowymi. Powazne wsparcie zapewnialy trzy pocigi pancerne: „Zagonczyk", „Msciciel" i „Smierc". Zapasy zywnosci i amunicji wystarczaly na 3 lub 4 dni. Najliczniejsz. i najlepiej zorganizowan jednostk byl 31 pulk strzelcow kaniowskich kapitana Mikolaja Boltucia, ktory przybyl w ostatniej chwili transportem kolejowym. Oprocz tego, zalog tworzyly: kompania sztabowa i sztab 6 ukrainskiej Dywizji Strzelcow, dywizjon 10 pulku artylerii polowej, dywizjon 10 dywizji strzelcow konnych, szwadron 214 pulku ulanow, trzy bataliony wartownicze. Mikolaj Boltuc w doskonale opracowanym w 1926 r. studium poswiconemu obronie Zamoscia tak scharakteryzowal okalajce go umocnienia: „...Fortyfikacjepolowe otaczajqce Zamosc zamknitym kolemprzedstawialy szereg rowow strzeleckich na pol do jednego plutonu nie polqczonych ani wzdluz frontu, ani w tyl rowami Iqcznikowymi. Cala linia zabezpieczona byla 1-2 rzdami drutow kolczastych. Fortyfikacje te nie robify wrazenia za wczasu przygotowanej pozycji, lecz raczej nalezalo je traktowac jako zarys pozycji...". Walory obronne podnosil miejski ratusz, z ktфrego 52-metrowej wiezy obserwowano ruchy przeciwnika na odleglosc 20 kilometrфw.
Dowфdce obrony byl pulkownik Bezruczko jako najwyzszy stopniem. Oddzial, z ktфrym przybyl do Zamoscia 17 lub 18 sierpnia czyli б Dywizja Strzelcфw tak naprawdз stanowil silз przeliczeniowego batalionu (200 ludzi z 4 dzialami). W krwawych walkach odwrotowych jednostka stracila tak wielu ludzi, ze Bezruczko poprosil o wycofanie z frontu dla uzupelnienia stanфw. Polskie dowфdztwo podjзlo decyzjз o skierowaniu jej do Zamoscia. 27 sierpnia, wykonujec rozkaz dowфdcy 3 Armii, Dywizja wyszla z miasta by blokowac przeprawy na Huczwie. W wyniku niepowodzenia operacji wraz z 30 pulkiem piechoty zostala okrezona i odciзta od swojego dowфdcy, ktфry pozostal w Zamosciu jedynie z kompanie sztabowe. Pulkownik Bezruczko obejmujec komendз nad polskim wojskiem rozumial sytuacjз jako niezrзczne i odpowiedzialnosc za wszystkie decyzje scedowal na kapitana Boltucia. Na pierwszej
